Gaan digitale media het winnen van de school?

“Steeds minder interesse in schoolvakken, cijfergemiddelde daalt”

“Scholieren vinden de lessen op school steeds saaier”

Op maandag 2 december 2019 verschenen er schokkende koppen in het nieuws. Volgens onderzoek van Qompas is de interesse van Nederlandse scholieren in schoolvakken gedaald. Ook hun cijfers vertonen een dalende lijn. Hoewel dit niet uit de onderzoeksresultaten kan worden afgeleid, suggereerde de directeur van Qompas, Boris Eustasia, wel een mogelijke oorzaak. Scholen zouden volgens hem niet langer op kunnen boksen tegen de snelle wereld van smartphones waarin jongeren tegenwoordig leven. Volgens Eustasia vervelen jongeren zich wellicht in traditionele lessen. In zowel populaire media als de academische wereld is er vaak de aanname dat school de snelheid van online werelden niet kan bijbenen. In dit soort argumenten zit een dualisme verborgen. Aan de ene kant is er de slome en passieve school en aan de andere kant zijn er de slimme en snelle digitale media. Deze tegenstelling leidt vaak tot de conclusie dat de laatste beter is in de aandacht trekken van jongeren dan de eerste. Maar is dit wel echt het geval?

In academische kringen en populaire discussies wordt technologie dus vaak gezien als iets dat de school niet kan bijhouden, terwijl er vaak ook het idee heerst dat het de potentie heeft om het onderwijs te hervormen. In zijn artikel uit 2010, legt Säljö uit dat hij beide perspectieven simplistisch vindt. Volgens hem gaan zulke ideeën er vanuit dat technologie is iets dat de school dient te implementeren als een hulpmiddel. Hij beargumenteert echter dat technologie veel meer is dan slechts een hulpmiddel, het hervormt namelijk hoe we toegang hebben tot ons collectief geheugen en hoe dat is opgebouwd. Säljö gebruikt de term ‘collectief geheugen’ voor de verzameling van vaardigheden en kennis die mensen binnen een bepaalde maatschappij geacht worden te hebben. Wanneer Säljö dus zegt dat technologie de toegang tot ons collectief geheugen hervormt, laat hij ook zien dat deze hervorming daarmee een impact heeft op hoe we aankijken tegen wat waardevolle kennis en vaardigheden zijn. Dus om te begrijpen wat digitale media doen met hoe jongeren leren, moeten we onszelf niet beperken tot discussies over wie er voor of achter loopt, of tot welke technologie onderwijs compleet gaat hervormen. Nee, in plaats daarvan zouden we het moeten hebben over hoe digitale media onze relatie tot informatie verandert. Wat vinden we tegenwoordig relevante vaardigheden en kennis om als burger goed mee te kunnen draaien in de maatschappij?

In haar boek It’s Complicated uit 2014 beargumenteert danah boyd*, op een vergelijkbare manier als Säljö, dat er geen simpele uitleg is voor de impact van digitale media op jongeren en onderwijs. Ze is dan ook kritisch op technologisch determinisme: het idee dat technologie de wereld waarin we leven (grotendeels) bepaalt. In plaats van deterministisch naar technologie te kijken, onderzoekt ze hoe jongeren digitale media gebruiken om sociale connecties aan te gaan. Hierdoor wijst boyd op zowel processen die hetzelfde blijven als dat wat verandert met de introductie van ‘nieuwe’ technologieën. Als voorbeeld beschrijft ze hoe in de jaren ‘80 jongeren naar een winkelcentrum gingen om, uit het zicht, te kunnen hangen met hun vrienden en hoe diezelfde behoefte om met vrienden te hangen nu wordt vervuld door snapchat en Instagram. Wat anders is, is dat de online omgeving andere mogelijkheden biedt dan het winkelcentrum. Jongeren kunnen nu sociale contacten aangaan die ver voorbij de grenzen gaan van het winkelcentrum. Daarentegen is de zoektocht om ongestoord met vrienden te kunnen hangen al ouder dan Fortnite, Snapchat en Instagram.

Dus zou je kunnen zeggen dat Amazon, Google, Facebook, Microsoft en andere grote techbedrijven met hun technologie radicaal veranderen wat jongeren leren en wat hen interesseert? Is de school gevangen in een wedstrijd met deze bedrijven om de aandacht van jongeren? De werkelijkheid is waarschijnlijk gecompliceerder. Het blijft wel zo dat als je googelt op ‘mijn kind en TikTok’, ‘YouTube risico’s’, ‘privacy en Instagram’ er veel resultaten naar voren komen die antwoord proberen te geven op de vragen en zorgen van opvoeders over ‘hun’ kind in de digitale wereld. De vraag om meer kennis over hoe digitale media een rol spelen in het leven van jongeren, blijft er dus een waar veel mensen graag een (ongecompliceerd) antwoord op zouden willen. Of dat antwoord écht te vinden is, is nog maar de vraag.

Wat denken jullie? Wat voor impact heeft digitale media op wat de belangrijke vaardigheden en kennis zijn om in deze tijd te leren? Of wat voor impact of rol zouden digitale media volgens jullie moeten hebben?

*danah boyd’s redenen voor het schrijven van haar naam zonder hoofdletters kan je op haar website vinden