Kahoot: carnaval in de klas

Er zullen maar weinig docenten zijn die nog nooit van Kahootgehoord hebben, de quiz-app waarmee leerlingen op hun telefoon meerkeuzevragen moeten beantwoorden. Kahoot wordt vaak gebruikt om het laatste deel van de lestijd op te vullen met iets dat zowel ‘leuk’ als ‘leerzaam’ is. Kahoot is een interessant fenomeen, omdat het enerzijds innovatie in onderwijsland tracht te bewerkstelligen, terwijl het anderzijds voortbouwt op langlopende tradities die onlosmakelijk verbonden zijn met ons onderwijssysteem. Ik gebruik de term carnavalesk om deze paradox uit te leggen.

De Russische literatuurwetenschapper Mikhail Bakhtin (1895-1975) claimt dat het carnaval in de Middeleeuwen een belangrijke functie had in de samenleving: het zorgde voor een tijdelijke opheffing van de wetten en regels in een doorgaans strak gereguleerde (religieuze) maatschappij. Tijdens het carnaval werden rollen tijdelijk omgedraaid: de nar werd tot koning gekroond en de echte koning werd bespot. De link met het onderwijs is snel gelegd: Kahoot zorgt voor een tijdelijke opheffing van de normale gang van zaken in de klas. Opeens is het toegestaan om te juichen en te springen als een vraag goed beantwoord is (al hangt dit natuurlijk ook af van hoe de betreffende docent hiermee omgaat).

Dat er tijdelijk andere regels golden tijdens het Middeleeuwse carnaval werd niet gezien als probleem voor de autoriteiten in die tijd. Sterker nog, het carnaval werd juist actief aangemoedigd door instituties zoals het vorstenhuis en de kerk. De reden: het zorgde ervoor dat de burgerbevolking niet in opstand kwam. Bakhtin legt uit dat het carnaval deze instellingen weliswaar belachelijk maakte, maar dat hun voortbestaan nooit in twijfel werd getrokken. Deze ambivalentie, zegt hij, is typisch voor Middeleeuwse humor. Zo konden monniken parodieën op Bijbelse verhalen publiceren, terwijl het ook hun taak was om deze teksten zo getrouw mogelijk te reproduceren. De koning kon belachelijk worden gemaakt tijdens het carnaval, maar het feit dat een nar tot koning werd gekroond creëerde op zichzelf geen alternatieven voor de monarchie als staatsvorm.

Kahoot kan ook worden gezien als een ambivalente vorm van humor in hoe het ‘oude’ onderwijspraktijken in een ‘grappig’ (of: carnavalesk) jasje steekt. Het maakt van het aloude examenformat van meerkeuzevragen een spelletje met een vrolijk muziekje op de achtergrond dat maar moeilijk uit je hoofd te krijgen is. Tegelijkertijd doet Kahoot precies hetzelfde als wat we in onderwijsland met examens plegen te doen: we bepalen wie het meeste ‘weet’ op een bepaald moment en plakken daar een stickertje op. Dit wordt perfect uitgebeeld door het podium in Kahoot dat na iedere vraag de drie ‘beste’ leerlingen laat zien. Het podium is haast een parodie op hoe we leerlingen met elkaar vergelijken, maar het is tegelijkertijd ook een voortzetting van dit gebruik: Kahoot biedt wat dat betreft geen alternatieven.

Mijn punt is niet dat docenten Kahoot beter niet meer kunnen gebruiken. Kahoot kan best leuk zijn. Het kan ook een tijdelijke afleiding zijn voor het serieuze werk dat nou eenmaal gedaan moet worden op school. Misschien kan het leerlingen zelfs wijzen op het feit dat hun kennis nog niet up-to-date is. Mijn punt is vooral dat nieuwe technologieën, zoals Kahoot, niet per se een revolutie veroorzaken in onderwijsland. Ze veranderen misschien hoe we dingen doen, maar niet noodzakelijkwijs wat we doen en waarom.

Ik zou graag willen weten wat studenten en docenten vinden. Beschouwen jullie Kahoot inderdaad als een tijdelijke opheffing van de normale gang van zaken in de klas? Nemen leerlingen de vragen in de quiz wel serieus? Of gaat het meer om het spel? Wat vinden jullie in het algemeen van het vergelijken van leerlingen op basis van testuitslagen?